Tai biến mạch máu não là bệnh lý nghiêm trọng nếu không ảnh hưởng đến tính mạng thì người bệnh cũng phải chịu những di chứng nặng nề. Bên cạnh việc cấp cứu bằng Tây y, cấp cứu cho những trường hợp bị tai biến mạch máu não chưa gây ra vỡ mạch còn có thể thực hiện bằng phương pháp xoa bóp, bấm huyệt. Phương pháp xoa bóp bấm huyệt cũng có tác dụng tốt để phục hồi chức năng cho những trường hợp bị di chứng do tai biến mạch máu não.
Nguyên nhân gây tai biến mạch máu não là gì?
Mục Lục
Theo BS. Nguyễn Nghĩa Hằng, Phó trưởng Khoa Ngoại – Bác sĩ Đông Y, Bệnh viên Y học cổ truyền -Bộ Công An, Tai biến mạch máu não theo y học cổ truyền gọi là trúng phong hàn (gió lạnh). Ngoài ra còn do bệnh nhân sinh hoạt không điều độ, uống rượu nhiều, vui, buồn, giận dữ thất thường.
Có 2 dạng trúng phong: tạng phủ (bên trong) và kinh lạc (bên ngoài).
Trúng phong kinh lạc: tự nhiên liệt nửa người, không biểu hiện hôn mê. Trường hợp nhẹ chỉ liệt một tay, một chân hoặc liệt mặt, nói méo tiếng. Nếu nặng thì liệt nửa người, hạn chế vận động, miệng méo, nói ngọng, hoa mắt, chóng mặt, đau đầu, mắt nhắm không kín, ăn khó nuốt. Mạch huyền. Nếu bệnh nhân đàm nhiều có thể thấy ậm ạch, thở khò khè.
Trúng phong tạng phủ chia làm 2 chứng quan trọng là chứng bế và chứng thoát. Chứng bế có các triệu chứng: tự nhiên liệt nửa người, hôn mê bất tỉnh nhân sự, hai tay nắm chặt, người co quắp, hai hàm răng nghiến chặt, thở khò khè, không có mồ hôi, táo bón, rêu lưỡi vàng, chất lưỡi đỏ hoặc hơi vàng.
Chứng thoát, bệnh nhân thấy mệt mỏi, chân tay tê buồn, bại, xảy ra khi bệnh nhân đang nằm ngủ là tai biến do can phong (nội động), y học hiện đại gọi là các biểu hiện bệnh do tim mạch. Khi bệnh nhân mắc chứng bế hay thoát (y học hiện đại gọi là liệt do nhồi máu cơ tim) thì không được xử trí bằng y học cổ truyền mà phải cấp cứu bằng y học hiện đại.
Nguyên tắc sơ cứu khi gặp người bị tai biến
Với những trường hợp vỡ mạch máu não (bệnh nhân đột nhiên ngã qụy, hôn mê, thường xảy ra ở những bệnh nhân có tiền sử tim mạch, tăng huyết áp, tiểu đường) phải cấp cứu bằng y học hiện đại. Các trường hợp tai biến do co thắt mạch có thể xử trí bấm huyệt, hiệu quả cao, không để lại di chứng. Tùy theo từng bệnh nhân, sau 1 tuần có thể khỏi. Dấu hiệu nhận biết trường hợp co thắt mạch máu não do xoắn, chèn ép, bệnh nhân thấy triệu chứng đau đầu, buồn nôn, hoa mắt chóng mặt dẫn đến liệt nửa người hoặc liệt hoàn toàn.
Các huyệt thường dùng để cấp cứu
Nếu bệnh nhân hôn mê, bất tỉnh nhân sự: bấm huyệt nhân trung, trích máu huyệt thập tuyền (nặn máu 10 đầu ngón tay ra ngoài), nếu bệnh nhân có hiện tượng biết đau nhưng chưa vận động được, có cảm giác nóng lạnh thì bấm huyệt đại đôn, hành gian, thái trung (ở rãnh khe xương bàn 1 và xương bàn 2 bàn chân), hợp cốc (ở giữa ngón cái và ngón trỏ). Sau khi bệnh nhân co được chân và kêu đau nghĩa là có tiến triển tốt. Nếu bệnh nhân không co được chân, không biết đau là tiên lượng xấu, có thể dẫn đến tử vong. Nếu tiến triển tốt bấm huyệt túc tam lý, dương long tuyền, tam âm giao, nội quan, hoa đà giáp tích và phong trì, thận du, thần môn.
Các huyệt thường dùng trong phục hồi
Điều trị bại liệt do di chứng tai biến mạch máu não, liệt nửa người là phương pháp khu phong, tán hàn, trừ thấp, thông kinh hoạt lạc, bổ gan, thận. Nếu có méo mặt, mồm, liệt dây thần kinh số 7 bấm huyệt địa thương, giáp sa, nghinh hương, xế phong, tình minh, nhân trung, thừa tương, đầu duy, bách hội, bấm ngày/lần, bấm 15 ngày nghỉ 2 ngày. Bệnh lâu bấm tuần 2 lần đến khỏi thì thôi. Thủ thuật xoa, miết, phân, hợp, véo, ấn, bấm. Trình tự xoa bóp bệnh nhân có thể nằm hoặc ngồi và thầy thuốc xoa bóp theo thủ thuật trên, thời gian từ 10-15 phút ở vùng mặt.
Với vùng lưng và chi dưới để điều trị liệt nửa người day, ấn huyệt thận du, mệnh môn, xoa bóp chi dưới, xoa vùng mông, đùi, cẳng chân, bàn chân. Day các huyệt trên đường đi của thần kinh tọa và kinh bàng quang như huyệt hoàn khiêu, trật biên, thừa phù, ủy trung, thừa sơn, côn lôn. Day bóp, lăn, vờn, vận động, rung, vê các ngón chân trong khi day và rung tạo ra một loại sóng cảm giác kích thích từ huyệt về vỏ não và đường dẫn truyền có thể được kích thích kéo dài làm cơ thể tự điều chỉnh. Người yếu, gầy dùng bổ pháp (thủ thuật nhẹ nhàng, chậm rãi, thuận đường kinh), bệnh cấp tính, người khỏe làm tả pháp: nhanh mạnh. Người béo làm tiêu đàm, trị thấp (đàm là tắc, thấp nặng nề, ẩm ướt), bấm thêm huyệt phong long.
Đọc thêm: Đứt mạch máu não có chữa được không
Sau khi xoa bóp và điều trị khỏi bệnh, bệnh nhân nên ăn uống, tập luyện điều độ để tránh tai biến mạch máu não tái phát.
Cách xoa bóp bấm huyệt khác
– Xoa, xát, miết, day, bóp, lăn các vùng đầu, cổ, vai, tay, chân.
– Chứng thực
+ Bấm tả các huyệt
– Bách hội
– Thái dương
– Đồng tử liêu
– Phong trì
– Đại chùy
– Ngoại quan
– Chi câu
– Dương lăng tuyền
– Âm lăng tuyền
– Khâu khư
– Hành gian
– Trung đô
– Can du
– Đởm du
+ Day bổ các huyệt
– Thái khê
– Âm cốc
– Tam âm giao
– Chứng hư
+ Bấm tả các huyệt
– Bách hội
– Phong trì
– Trung đô
– Hành gian
+ Day bổ các huyệt
– Kỳ môn
– Chương môn
– Túc tam lý
– Tam âm giao
– Huyết hải
– Thái khê
– Âm cốc
– Huyệt chung cho hai thể
+ Thất ngôn, bấm tả các huyệt
– Á môn
– Thượng liêm tuyền
– Ngoại kinh tân
– Ngoại ngọc dịch
+ Liệt mặt, bấm tả các huyệt
– Quyền liêu xuyên Hạ quan
– Địa thương xuyên Giáp xa
– Thừa tương
– Ế Phong.
+ Liệt tay, bấm tả các huyệt
– Đại chùy xuyên Tích trung
– Giáp tinh C4-C7
– Kiên trinh xuyên Cực tuyền
– Kiên tỉnh xuyên Tý nhu
– Chi câu xuyên Ngoại quan
– Khúc trì xuyên Thủ tam lý
– Bát tà
+ Liệt chân, bấm tả các huyệt
– Giáp tích D12- L5
– Tích trung xuyên Yêu dương quan
– Hoàn khiêu xuyên Thừa
– Trận biên xuyên Hoàn khiêu phù
– Ân môn xuyên Thừa phù
– Thừa sơn xuyên Ủy trung
– Côn lôn
– Thượng cự hư
– Giải khê
– Khâu khư
– Địa ngũ hội
Liệu trình điều trị
– Xoa bóp 30 phút/lần/ngày,
– Một liệu trình điều trị từ 15 – 30 ngày, tùy theo mức độ và diễn biến của bệnh. Có thể điều trị nhiều liệu trình.
>> Đọc thêm: 5 bài tập phục hồi chức năng sau tai biến mạch máu não nhanh chóng
